زیبای حکیمانه

نکاتی دربارۀ فرشتگان!

1- نزول فرشتگان به شکل « تجلّی » است نه تجافی و آنان با همان مقام و مرتبه شان نازل می شوند : « وَ مَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ » سوره صافات/164

شاهد مطلب اینکه در دعای حضرت امام زین العابدین علیه السلام سخن از « تَجَلَّى مَلَكُ الْمَوْتِ » است نه تجافی : « وَ تَجَلَّى مَلَكُ الْمَوْتِ لِقَبْضِهَا مِنْ حُجُبِ الْغُيُوبِ ».

2- گاهی حقایق در برابر چشم برزخی ، تمثّل می یابند ؛ مانند تمثّل فرشتگان در جنگ بدر ، مهمانان حضرت ابراهیم و لوط علیهما السلام و فرشته مبشِّر حضرت مریم علیهاالسلام : « فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا » سوره مریم/17 ؛

از دعای حضرت امام سجاد علیه السلام که در نکتۀ قبل بازگو شد نیز استفاده می شود که شخص محتضر که باصره او از کار افتاده است فرشته ها را می بیند ؛ لیکن با چشم برزخی نه چشم مادی : «يَوْمَ يَرَوْنَ الْمَلَائِكَةَ لَا بُشْرَىٰ يَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِينَ وَيَقُولُونَ حِجْرًا مَحْجُورًا » سوره فرقان/22 .

3- ممکن است فرشتگانی باشند در حدّ انسان یا جنّ که در عین داشتن روح مجرّد – حدّی از تجرّد – دارای بدن مادی بوده و به عنوان ملائکه الارض محسوب شوند ، زیرا نه دلیلی بر حصر فرشتگان اقامه شده است و نه سندی بر عصمت همۀ ملائکه ، حتی فرشتگان زمینی که در حدّ انس یا جنّ فرض شده اند.

4- مراتب هستی را به چهار درجه تقسیم کرده اند : الهی ، عقلی ، مثالی و طبیعی؛

یعنی هر موجودی دارای چهار درجه وجودی است به طوری که گاهی در حدّ وجود مادی در عالم طبیعت یافت می شود

و گاهی در حدّ وجود خیالی در عالم مثال ظهور می کند

و گاهی در حدّ وجود مجرد در عالم عقل تجلّی دارد

و گاهی هم در بسیط الحقیقه منطوی بوده و بدون تعیّن و تحدّد در عالم اِله یافت می شود.

5- اگر موجودی در حدّ طبیعت ظهور کند و به عنوان مادی معنون گردد باید همه احکام آن را دار باشد و اگر فاقد بعضی از احکام حتمی آن بود معلوم می شود که آن موجود در حدّ ماده ظهور نکرده و به عالم طبیعت تنزّل ننموده است.

6- در آیه 69-70 سوره هود محور کلام این است که فرشته موجودی است عقلی و در مرتبه مثال هم حضور و ظهور دارد و در جریان پذیرایی حضرت ابراهیم علیه السلام از فرشتگان اگر ملائکه از عالم مثال تنزل کرده و موجود مادی طبیعی می شدند حتماً احکام و لوازم طبیعی را دارا بوده ، غذا خور هم می شدند ، لیکن چون غذا خور نبوده اند معلوم می شود که در همان عالم مثال ظهور کرده اند نه آنکه به مرحله طبیعت تنزّل کرده باشند البته برای جریان مشاهده قوم لوط نیز توجیه مناسبی وجود دارد .

منابع :

1- نکات 1تا 3 از کتاب تفسیر تسنیم ، آیه الله جوادی آملی ، ج 15 ، صص493-494

2- نکات 4 تا 6 از کتاب تفسیر موضوعی ، آیه الله جوادی آملی ، ج 6 ، صص 371-372