همه كتاب هستند!
همه كلمه هستند ، همه كتاب هستند ، در آيات و روايات از انسان به ميزان ، كتاب و كلمه تعبير شده است . انسان كامل از آن طرف كه جامع اسماء و صفات و مظاهر كونيه است ؛ فقير است ، عبد است ، محتاج است و دستش به گدايى بلند است. و از آن طرف كه جنبه ملكوتى دارد ؛ كلمه است ، مصطفى است ، مجتبى است ، يد اللّه است ، عين اللّه است.
من اين طورم ، من آن طورم از زبان ائمه علیهم السلام كه هرگز در مقام خود ستايى نيستند و در مقام بيان حقيقت هستند . از اين باب است ؛ از جنبه خلقىشان ، تضرع و زارى دارند و از جنبه ملكوتيشان خبر از كمالات خود مى دهند : « و اللّه ما قلعت باب خيبر بقوّة جسدانية لكن بقوّة الهية »
تقدير به يك ناقه نشانيد دو محمل * طغراى حدوث تو و سلماى قدم را
انسان هم جنبه حدوثى دارد و از آن طرف از عالم إله جنبه قدمي دارد ، هم آن جايى است و هم اينجايى . تا اينجايى است گريه و زارى دارد و وقتى آن جايى است خبرها مى دهد.
همه كلمه هستند .
به قول شيخ شبسترى:
به نزد آن كه جانش در تجلّاست * همه عالم كتاب حق تعالىست
عرض اعراب و جوهر چون حروف است * مراتب همچو آيات وقوف است
از او هر عالمى يك سوره خاص * يكى شد فاتحه و آن ديگر إخلاص
منبع :
کتاب مُمِدُّ الهِمَم در شرح فُصوصُ الحِكَم ، آیه الله حسن زاده آملی ، ص6
786