زیبای حکیمانه

بررسی احادیث سعادت و شقاوت

مقـدمـه :

مرحوم آخوند خراسانی رضوان الله علیه در ادامه بحث جبر و اختیار، بحث سعادت و شقاوت را مطرح نموده و فرموده است سعادت و شقاوت ذاتی هستند و امر ذاتی، تعلیل بردار نیست.

ذکر چند روایتی که مرحوم آخوند رضوان الله علیه در این رابطه نقل فرموده اند :

1- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم :

« السَّعيدُ مَن سَعِدَ في بَطنِ اُمِّهِ، وَالشَّقِيُّ مَن شَقِيَ في بَطنِ اُمِّهِ ؛ خوش بخت ، كسى است كه در رَحِم مادرش خوش بخت شده است و بدبخت ، كسى است كه در رَحِم مادرش بدبخت شده است.»

2- امام صادق علیه السلام : « النّاسُ مَعادِنُ كمَعادِنِ الذَّهَبِ و الفِضَّةِ » ؛ مردم معدن هايى چون معدن هاى طلا و نقره هستند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم :

3- « اِعْمَلُوا فَكُلٌّ مُيَسَّرٌ لِمَا خُلِقَ لَهُ » ؛ عمل کنید که هر کس براى هر چه خلق شده، رسیدن به آن غرض را برایش آسان کرده‌اند.

توضیح روایات:

اولاً غذایی که امروزه می‌خوریم ، فکر چند ماه آینده‌ی ما است . اگر غذای حلال خورده شد، اثر خودش را خواهد گذاشت و بالعکس.

اگر کسی بگوید ما بعد از مرگ ، تا خداوند زنده است ، ما هم زنده‌ایم (یعنی بهشت و جهنم ابدی است) و فرق ما با خداوند این است که خداوند اول و آخر ندارد ، اما ما اول داریم ولی آخر نداریم. در این صورت نسبت زندگی محدود دنیا به زندگی نامحدود آخرت، صفر است و می‌توانیم بگوییم اول زندگی ما وقتی است که می‌میریم.

شاید معنای روایت « السَّعيدُ مَن سَعِدَ في بَطنِ اُمِّهِ، وَالشَّقِيُّ مَن شَقِيَ في بَطنِ اُمِّهِ » ؛ این باشد که عمر انسان تازه بعد از مرگ محاسبه می‌شود ، پس یعنی از اول مرگ انسان ، معلوم می شود که او سعید است یا شقی است.

یا این که می‌توانیم بگوییم «أُمُّ» در این روایت مراد قبر است ، همانگونه که خداوند در قرآن فرموده است: ﴿فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ﴾ سوره قارعه آیه9 ؛ یعنی قبرش جهنم است.

احتمال دیگر این است که معنای این روایت بدین صورت است که بگوییم نطفه ، ازدواج ، محیط ، غذا ، وراثت و ... در انسان تأثیر دارد ، و تأثیرها نیز مختلف است. این تأثیرها به صورت اقتضاء و علت ناقصه است و این گونه نیست که تأثیر آن‌ها در حد علیت تامه باشد. هر کس دستورات شرع را عمل نماید ، غالباً آدم خوبی می‌شود و بالعکس.

منبع :

درس خارج اصول استاد احمد عابدی 97/10/18 ، https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/text/abedi/osool/97/971018/%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AB%20%D8%B3%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%AA