زیبای حکیمانه

انواع استغفار !

تفاوت استغفار با توبه اين است كه توبه ، بازگشت به سوى پروردگار با پشيمانى از عمل بد خويش است ، ولى استغفار ، درخواست مغفرت و آمرزش از او است.

استغفار يا قولى است مانند گفتن «استغفر اللّه» و يا استغفار فعلى مانند انجام دادن عملى كه موجب آمرزش انسان مى‌گردد.

استغفار از عبادت‌هايى است كه در شريعت مقدّس ، نسبت به آن ، ترغيب و تشويق بسيار شده است.

در روايات ، آداب و شرايطى مانند پشيمانى از عمل بد خويش ، تصميم بر عدم ارتكاب گناه در آينده و اداى حقوق مردم ، براى تحقّق استغفار حقيقى ذكر شده است. همچنين در آيات و روايات، آثار سازنده و ارزشمندى از قبيل صلاح جامعه، نزول بركات الهى، و مصونيّت از عذاب دنيوى و اخروى براى آن بيان شده است.

الفاظ استغفار : استغفار در شريعت مقدّس با الفاظ مختلفى بيان شده است مانند «استغفر اللّه» و «اللّهم اغفر لى».

حكم تكليفى : استغفار گرچه فى نفسه مستحب است ، ليكن گاهى به جهت عوارضى واجب يا حرام مى‌گردد. از اين رو ، استغفار به لحاظ حكم سه گونه است:

۱- استغفار مستحب : استغفار از آن جهت كه بهترين دعا و عبادت به شمار مى‌رود ، در همۀ حالات به ويژه موارد ذيل مستحب است : بين دو سجدۀ نماز ؛ بعد از تسبيحات اربعه ؛ در قنوت به خصوص قنوت نماز وتر ؛ هنگام سحر ؛ براى ميّت هنگام تشييع جنازه ، دفن و زيارت قبر او ؛ در نماز باران . در ماه رمضان ؛ براى ترك برخى آداب و سنن مانند استغفار براى لطمه زدن بر سر و صورت خود به عنوان كفّارۀ آن.

۲- استغفار واجب : استغفار به عنوان كفّارۀ واجب بر محرم در صورت جدال كمتر از سه بار و فسوق ، يا بدل كفّارۀ واجب بر كسى كه توان انجام هيچ يك از خصال كفّاره (آزاد كردن برده ، گرفتن دو ماه روزه يا اطعام يا پوشاندن شصت فقير) را ندارد واجب است . البته بدليّت استغفار در كفّارۀ ظهار در صورت ناتوانى از پرداخت كفّاره ، مورد اختلاف است . در وجوب استغفار در نماز ميّت و نيز از سوى غيبت كننده براى كسى كه او را غيبت كرده، اختلاف است.

۳- استغفار حرام : استغفار براى مشركان و كفّار به نصّ‌ قرآن كريم (سوره توبه آیه 113) و نيز مخالفان و منافقان ، حرام است.

منبع :

کتاب فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ، آیه الله محمود هاشمی شاهرودی رضوان الله علیه ، ج 1 ، صص439 - 440